MN 80
bryndyzę zaśpiewano w Tybilisie
Gdynia,
13 czerwca 2012
bryndyzę zaśpiewano w Tybilisie
MN 80
Rada Języka Polskiego
Wydział I PAN
Obecna stolica Gruzji ongiś
nazywała się Tyflis (w większości języków Tiflis; węg. Tiflisz),
obecnie Tbilisi (identycznie w większości języków; fr. Tbilissi,
węg. Tbiliszi). Miasto to leży nad rzeką Kura (lub nad rzeką
Kurą albo nad Kurą, jeśli wiadomo, że rzecz o rzece). Interesująca
nazwa tego cieku wodnego, choć w językach słowiańskich nawiązuje do
udomowionego ptaka, nie ma z nim nic wspólnego (w większości języków Kura;
azerski Kür, fr. Koura).
Zresztą również nazwa
państwa Gruzja ma rozmaitą pisownię w
różnych językach (ang., łac. i italski Georgia, czeski Gruzie, niem. Georgien, fr. Géorgie), przy
czym w angielskiej wersji (i w kilku innych językach) ma drugie znaczenie -
jeden z północnoamerykańskich stanów.
W naszym języku słowo Tbilisi
jest nieodmienne; może być kłopot z nazwami mieszkańców tej gruzińskiej stolicy
(ewentualnie Tbilisyjczyk, Tbilisyjczycy, Tbilisyjka*),
choć istnieje przymiotnik tbiliski.
Nazwę Tbilisi [tbilisi]
należałoby spolszczyć i to na jej początku oraz w zakończeniu. Ponieważ w
naszym języku w jednym ciągu nie występują litery tb, przeto należałoby
pomiędzy nie wstawić literę samogłoskową, najkorzystniej y (rosyjskie
imię Dmitrij spolszczono na Dymitr); Czesi są oszczędniejsi i ich
wyrazy są nieco krótsze od naszych odpowiedników. Aby umożliwić deklinację,
należałoby zakończenie nazwy stolicy Gruzji przyjąć jako –sja albo –sa, czyli Tybilisja
albo Tybilisa.
Ponieważ zakończenie –sja zwykle dotyczy nazw
państw i krain, czyli większych obszarów, np. Chakasja, Hesja, Karaczajo-Czerkiesja, Malgasja**, Persja, Prowansja, Rosja, przeto właściwszym wydaje się
zakończenie –sa, np. Bursa (miasto w Turcji), Mombasa (miasto
w Kenii), Odessa (miasto na Ukrainie), Tulsa (miasto w USA).
Mieszkańcy tego pięknego
miasta - jeden Tybilisanin, dwaj Tybilisanie, pięciu Tybilisanów,
jedna Tybilisanka, dwie Tybilisanki, pieć Tybilisanek;
przymiotnik - tybilisański.
Rozważyć można krótsze nazwy - jeden Tybilis, dwaj
Tybilisi [tybiliśi] a.
Tybilisowie, pięciu Tybilisów, jedna Tybiliska, dwie Tybiliski,
pięć Tybilisek; tybiliski.
Waranasi [waranasi] (ang., fr., niem. Varanasi)
- miasto w Indiach. Proponowana polska nazwa – Waranasa (pod. Kinszasa
– stolica Demokratycznej Republiki Konga). Mieszkańcy – Waranasyjczyk
(pod. Kinszasyjczyk) oraz Waranasyjka (pod. Kinszasyjka);
przymiotnik – waranasyjski (pod. kinszasyjski) albo (w wersji
skróconej) - jeden Waranas, dwaj Waranasi [waranaśi], pięciu Waranasów,
jedna Waranaska, dwie Waranaski, pięć Waranasek; przymiotnik – waranaski (pod.
kinszaski).
Bengazi [bengazi] (ang. Benghazi, niem. Bengasi)
– miasto w Libii. Proponowana polska nazwa - Bengaza. Mieszkańcy – Bengazyjczyk
oraz Bengazyjka, przymiotnik - bengazyjski albo (w wersji
skróconej) - jeden Bengaz, dwaj Bengazi [bengaźi], pięciu Bengazów,
jedna Bengazka, dwie Bengazki, pięć Bengazek; bengaski.
Brindisi [brindizi] (łac. Brundisium) to
miasto w Italii (Włochy) w prowincji Brindisi. Proponowana polska nazwa
miasta – Bryndyza, zaś prowincji – Bryndyzja. Mieszkańcy – Bryndyzyjczyk
oraz Bryndyzyjka; przymiotnik - bryndyzyjski albo (w wersji
skróconej) – jeden Bryndyz,
dwaj Bryndyzi [bryndyźi], pięciu Bryndyzów, jedna
Bryndyzka, dwie Bryndyzki, pięć Bryndyzek; bryndyski.
Ponieważ brindisi (wyraz nieodmienny) to także
pieśń biesiadna śpiewana w operze, zatem gdyby przyjąć spolszczenie bryndyza,
byłoby to słowo deklinowalne.
Zambezi [zambezi] (ang. Zambezi, także Zambeze
i Zambesi, niem. Sambesi) – rzeka w południowej części Afryki,
przepływająca przez Zambię, Angolę i Mozambik. Proponowana polska nazwa – Zambeza.
Ludzi mieszkających nad rzeką Zambeza (nad rzeką
Zambezą lub nad Zambezą) można byłoby nazywać (podobnie jak
proponowana tu nazwa mieszkańców Kaukazu) – jeden Zambez (Kaukaz),
dwaj Zambezi [zambeźi] (Kaukazi)
[kaukaźi], pięciu Zambezów (Kaukazów);
jedna Zambezka (Kaukazka), dwie Zambezki (Kaukazki),
pięć Zambezek (Kaukazek); zambeski (kaukaski). Parę -zki/-ski
można zaobserwować w zdaniu - Niemal
wszystkie Francuzki doskonale opanowały język francuski.
Przykładowe zdania z zastosowaniem proponowanych
geograficznych nazw.
Tybilisa (Waranasa, Bengaza, Bryndyza, Zambeza)
to obiekt godny podziwiania.
Program wycieczki nie mógł
obyć się bez Tybilisy (Waranasy, Bengazy, Bryndyzy,
Zambezy).
Poemat poświęcono Tybilisie
(Waranasie, Bengazie, Bryndyzie, Zambezie).
Z samolotu długo obserwowano
Tybilisę (Waranasę, Bengazę, Bryndyzę, Zambezę).
Uzyskano połączenie z Tybilisą
(Waranasą, Bengazą, Bryndyzą, Zambezą).
Godzinami opowiadano o Tybilisie
(Waranasie, Bengazie, Bryndyzie, Zambezie).
Po powyższych rozważaniach
proponuję
umieścić w słowniku
języka polskiego
omawiane słowa***.
* - nazwy mieszkańców miejscowości powinny być pisane od wielkiej litery
** - albo Malgaszja (mieszkańcy Malgasze; Malgasz, Malgaszka; przymiotnik malgaski); pod. Czuwaszja (Czuwasze; Czuwasz, Czuwaszka; czuwaski)
*** - inne nazwy mieszkańców miast i wysp (także przymiotniki od tych nazw): Bursa (Burs, Bursi, Burska, burski), Kanossa (Kanos, Kanosi, Kanoska, kanoski), Mombasa (Mombas, Mombasi, Mombaska, mombaski), Odessa (Odes, Odeska, odeski), Saragossa (Saragos, Saragosi, Saragoska, saragoski), Tulsa (Tuls, Tulsi, Tulska, tulski);
Faleza (Falez, Falezi, Falezka,
faleski), Formoza (Formoz, Formozi,
Formozka, formoski), Fortaleza
(Fortalez, Fortalezi, Fortalezka,
fortaleski), Ibiza (Ibiz, Ibizi,
Ibizka, ibiski), Miluza (Miluz,
Miluzi, Miluzka, miluski), Szafuza
(Szafuz, Szafuzi, Szafuzka, szafuski),
Tuluza (Tuluz, Tuluzi, Tuluzka,
tuluski)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz