MN 22 homonim czasownikowy różnoczasowy

                                               Gdynia, 3 września 1999

homonim czasownikowy różnoczasowy

MN 22

Rada  Języka  Polskiego

Wydział  I  PAN

Kowale kuli podkowy aż iskry leciały.   [lm/czpe]

Na oderwanej krze kuli się przestraszona foka.     [lp/cztr]

Żołnierze myli się w górskim potoku.   [lm/czpe]

Podobno saper myli się tylko jeden raz.     [lp/cztr]

Jak to w zwyczaju - goście jedli, pili i tańczyli.   [lm/czpe]

Konduktor pili pasażerów pociągu do zajmowania miejsc.     [lp/cztr]

Policjanci skuli nietrzeźwego pirata drogowego.   [lm/czpe]

W taką zimną noc, to i każdy pies skuli się w swej budzie.    [lp/czpy]

Przestępcy niezwłocznie zmyli się z miejsca zbrodni.   [lm/czpe]

I niechaj cię nie zmyli ten dobroduszny ton!    [lp/czpy]

Harcerze smacznie spali po wyczerpującej wycieczce.   [lm/czpe]

Piroman zapewne ponownie spali kolejne stogi siana.    [lp/czpy]

Polacy sporo wydali na zakupy nowych samochodów.   [lm/czpe]

Rząd wydali niepożądanych obywateli obcych państw.    [lp/czpy]

Sąsiedzi oddali do naprawy swój nowy telewizor.   [lm/czpe]

Prawdopodobnie sąd oddali pozew przeciwko Kowalskim.    [lp/czpy]

Objaśnienia skrótów:

lp – liczba pojedyncza, lm – liczba mnoga,

czpe – czas przeszły, cztr – czas teraźniejszy, czpy – czas przyszły

W przytoczonych  parami przykładach można zauważyć, że

-         podmioty pierwszych zdań są wyłącznie rodzaju męskoosobowego,

-         pierwsze zdania występują wyłącznie w czasie przeszłym,

-         podmioty drugich zdań są wyłącznie w trzeciej osobie liczby pojedynczej,

-         drugie zdania (jeśli czasownik jest bez przedrostka) występują wyłącznie w czasie teraźniejszym,

-         drugie zdania (jeśli czasownik jest z przedrostkiem) występują wyłącznie w czasie przyszłym,

-         istnieją czasowniki, które mogą tworzyć omawiane pary zdań tak bez jak i z przedrostkiem (tu – kuli i skuli, myli i zmyli),

-         istnieją czasowniki, które mogą tworzyć omawiane pary zdań raczej bez  przedrostka (tu – pili),

-         istnieją czasowniki, które mogą tworzyć omawiane pary zdań raczej z przedrostkiem (tu – spali, wydali oraz oddali).

Słowo będące czasownikiem, które posiada rozmaite znaczenia w zależności od użytego czasu

proponuję określić jako

homonim czasownikowy różnoczasowy.

Ciekawostka - jeżeli bezokoliczniki w pierwszych zdaniach oznaczyć przez

 x + ć,

 to bezokoliczniki w drugich zdaniach mają postać

x + li + ć

(kuć/kulić, skuć/skulić, myć/mylić, pić/pilić, spać/spalić, wydać/wydalić, oddać/oddalić). W ten sposób można wyszukiwać pozostałe homonimy czasownikowe różnoczasowe.

Z poważaniem                                                            Mirosław Naleziński