MN 31nz Słownik wyrazów obcych N-Z

Gdynia, 19 kwietnia 2004

Słownik wyrazów obcych

N-Z

MN 31nz

Rada  Języka  Polskiego

Wydział  I  PAN....

Z zainteresowaniem nabyłem renomowany Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem (Władysław Kopaliński, Świat Książki, Warszawa 2000). Niestety, mimo że jest to kolejne wydanie, znaczna liczba usterek (łagodnie rzecz ujmując) jest niepokojąca. Poniżej pozwalam sobie na załączenie listy błędów. Mniemam, że następne wydania będą zawierały mniej błędów językowych, a definicje będą bardziej jednoznaczne.

I tak –

Z zainteresowaniem nabyłem renomowany Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem (Władysław Kopaliński, Świat Książki, Warszawa 2000). Niestety, mimo że jest to kolejne wydanie, znaczna liczba usterek (łagodnie rzecz ujmując) jest niepokojąca. Poniżej pozwalam sobie na załączenie listy błędów. Mniemam, że następne wydania będą zawierały mniej błędów, a definicje będą bardziej jednoznaczne.

I tak -

napalm [nejpa:m] - galaretowaty materiał zapalający...

MN – niepotrzebnie podano wymowę angielską, wszak od dawna czytamy to słowo po polsku

napoleondor – złota dwudziestofrankówka bita za czasów Napoleonów I i III, z ich wizerunkiem

MN – raczej za czasów Napoleona I i Napoleona III (wszak nie za czasów Janów Pawłów I i II); ponieważ mieli różne wizerunki, przeto z ich wizerunkami

nawigacja – nauka prowadzenia statku wodnego a. latającego...

MN – raczej powietrznego

nazizm [nac-izm a. naz-izm] - narodowy socjalizm, hitleryzm

MN – po polsku jedynie drugi wariant wymowy

nelson – liczba 111... uważana za pechowy rezultat w grze w cricketa

MN – chyba w grze w krykieta albo w krykiecie

Nemrod – żart. zapalony, zagorzały, niezrównany myśliwy

MN – jednak nemrod (mnogo nemrodzi a. nemrodowie), choć nazwa od postaci (pod. nieopodal nelson/Nelson, neptun/Neptun oraz nestor/Nestor)

neptun – chem. pierwiastek; w objaśnieniu – od nazwy 8. planety układu słonecznego...

MN – jednak Układ Słoneczny

nesselrode – babka z bitą śmietaną... (od nazwiska Nesselrode)

MN – raczej neselroda

New Deal – „Nowy Ład”, społ.-polit. program walki z wielką depresją ekon. po kryzysie 1929-30...

MN – raczej bez cudzysłowów, skoro w oryginale je pominięto, zwłaszcza że hasło Nouvelle vague przetłumaczono bez tych znaków na Nowa fala

Newfoundland - ang. ‘nowofundlandczyk’, wodołaz...

MN – nie zachowano przyjętej konwencji: powinno być hasło nowofundlandczyk i poniżej wyjaśnienie pochodzenia nazwy (oczywiście, ta uwaga nie dotyczy hasła, które nie ma polskiego odpowiednika)

newspeak – ang. nowomowa

MN – nie podano wymowy, choć tuż poniżej jest hasło news value z podaną wymową

ngui – tambola, jednostka monetarna Zambii i Malawi, równa 1/100 kuacza

MN – niezupełnie: owszem, kuacza (kwacha) w Malawi dzieli się na 100 tambali (ta tambala), ale w Zambii - na 100 ngui (ngwee); jeśli kuacza jest w mianowniku, to powinno być 1/100 kuaczy (dolara, drachmy); zwykle Słownik nie podaje odpowiedników groszy, ale złotych (tamże nie ma nazwy grosz ani grosch); czy w afrykańskich słownikach wyrazów obcych jest nasz polski grosz?

non-iron – nie wymagający prasowania (o koszulach itp.)

MN – już niewymagający

notable – wybitniejsi, znakomitsi obywatele

MN – niezgodne z procedurą: rzeczowniki podajemy w liczbie pojedynczej, chyba że jest to niemożliwe (np. nieopodal nieszpory), zatem notabl

notoryczny – powszechnie znany, nagminny, osławiony, niepoprawny

MN – ale najważniejsze: w negatywnym świetle

nowenna – nabożeństwo trwające 9 dni...

MN – rzadki przypadek, kiedy pojedyncze n w oryginale (novena) przechodzi w zdwojenie (znacznie częściej obce zdwojenia są redukowane w naszym języku)

oblaty (l. mn.) – ofiary na cele kościelne

MN - nie podano liczby pojedynczej, choć nieco wyżej zamieszczono oblat (l. mn. oblaci)

odeon – nazwa gmachów przeznaczonych na koncerty; typ orkiestry rozrywkowej złożonej z kilkunastu instrumentów

MN – raczej gmachu przeznaczonego; jednak muzyków, chyba że w środowiskowym żargonie lub w przenośni

off-Broadway - grupa nowojorskich teatrów [...] cenionych za wystawianie sztuk eksperymentalnych, pisanych nieraz przez nie znanych ogółowi dramaturgów

MN – raczej zwykle i na pewno nieznanych

offset – technika (zazw. wielobarwnego) druku płaskiego...

MN – brak w znaczeniu transakcji wiązanej, zwłaszcza w międzynarodowym handlu bronią

oficer – brak hasła

oficynalne leki - leki gotowe, trzymane na składzie apteki, nie preparowane na miejscu...

MN – jednak niepreparowane

oh! le ruisseau de la rue du Bac! – (w objaśnieniu) okrzyk [...] na widok jeziora Lemańskiego

MN – na pewno Jeziora Lemańskiego

okowita – staropolska nazwa gorzałki, wódki a. nie oczyszczonego, surowego spirytusu

MN – raczej nieoczyszczonego

(the) old Adam - stary (praojciec) Adam, tj. natura ludzka, nie dająca się zmienić (poprawić)

MN – jednak niedająca się

open ticket – ang. otwarty bilet, sprzedany bilet na podróż samolotem, z nie potwierdzoną jeszcze datą i godziną odlotu

MN – raczej z niepotwierdzoną

opus – brak hasła

oranżada – brak hasła, choć jest oranż

orkus – kraina zmarłych; (w objaśnieniu) italskie bóstwo

MN – i komu to przeszkadzało, że musimy (inni nie muszą!) odróżniać italskie/włoskie?

ortyle – w dawn. Polsce pouczenie prawne...

MN – brak liczby pojedynczej? (ale jeśli w mnogiej, to pouczenia)

oryginalny - samoistny, swoisty, nie będący naśladownictwem, autentyczny; nie oparty na wzorach; tworzący samodzielnie; niezwykły, osobliwy, rzadki; dziwaczny, ekscentryczny

MN – jednak niebędący oraz nieoparty

outsider [autsajder] - człowiek postronny, nie wtajemniczony a. izolujący się od otoczenia; osoba (instytucja) nie uznawana za członka jakiejś grupy [...]; zawodnik (drużyny sport., koń wyścigowy) nie będący faworytem

MN – jednak autsajder oraz niewtajemniczony, nieuznawana, niebędący

overlock – maszynowe obrębianie na okrętkę

MN – raczej owerlok

oxford – nisko wcięte obuwie męskie [...] a. miękki. mocny materiał...

MN – wprawdzie miasto nazywa się Oxford, to jako rzeczowniki pospolite jednak oksford (zwłaszcza że nazwę miasta również spolszczono - Oksford)

paddock – przestrzeń ogrodzona, na której odbywają się parady koni wyścigowych przed biegami

MN – już padok, nawet nie paddok

padi – ryż (zwł. nie łuszczony)

MN - zdecydowanie niełuszczony

pajsa – jednostka monetarna w Birmie, 1/100 kiata; moneta afgańska

MN – już nie w Birmie, lecz w Mianmarze (mian. Mianmar); o, tutaj odmieniono - (ten) kiat/kiata

pamflet – utwór [...]; w objaśnieniu - esej w jakiejś kwestii religi. a. polit.

MN – niewłaściwe skrócenie

palant – gra, w której dwie drużyny po 12 graczy…

MN – brak mniej sportowego znaczenia

pali – jeden z dialektów średnioindyjskich (...) w Sri Lance, Birmie, Tajlandii i Kambodży

MN - jeśli zmieniamy nazwy państw, to powinniśmy uaktualniać tekst z poprzednich wydań - owe cztery nazwy państw zostały zmienione (Kambodża została zmieniona na Kampucza i… wróciła do swej poprzedniej postaci), jednak Birma to obecnie Mianmar (jeśli Italia zmieniamy na Włochy, to musimy o tym pamiętać pisząc o historii tego kraju; w innych językach nie są rozróżniane owe nazwy - jeden kłopot mniej); przy okazji - jeśli zmieniliśmy nazwy państw Birma/Mianmar, Syjam/Tajlandia (bo podobno takie było życzenie narodów albo rządów zamieszkujących te państwa), to dlaczego zmieniliśmy Italia/Włochy?; Sri Lanka jest nijaką polską nazwą, właściwiej Lankia

pamfil – dawn. walet trefl (dupek żołędny); dama w kartach; rodzaj gry w karty

MN – czy to oficjalna terminologia (jeśli nie, to powinna być uwaga pot.)?

panama – lekki kapelusz z ręcznie plecionych nie barwionych włókien...

MN – raczej niebarwionych

Pandory puszka – coś, co wywołuje mnóstwo nieprzewidzianych trudności; źródło nie kończących się smutków, kłopotów, nieszczęść; w objaśnieniu - pierwsza kobieta na ziemi...

MN – infantylizm, raczej sytuacja powodująca; jednak niekończących oraz zdecydowanie Ziemi

panel – grupa trzech a. więcej specjalistów z różnych dziedzin, prowadząca dyskusję publiczną (zazw. w RTV) na jakiś temat...

MN – brak bardziej przyziemnego (tudzież ściennego i sufitowego) znaczenia - panel podłogowy, ścienny, sufitowy

Pangloss – nieuleczalny, obłędny optymista, którego optymizm przynosi nie kończące się nieszczęścia

MN – jeśli jeden z wielu, to pangloss, a nawet panglos (mnogo panglosi); raczej niekończące

Panzerfaust [pancerfaust] pięść pancerna - ręczna bezodrzutowa broń przeciwpancerna, strzelająca pociskami rakietowymi, używana przez Niemców w 2. wojnie świat.; por. bazooka.

MN – jednak pancerfaust ze stosownym objaśnieniem pochodzenia słowa zamieszczonym pod definicją; raczej w II wojnie światowej oraz bazuka

papagajo - gwałtowny wiatr płn., nieraz o charakterze tornada...

MN – poprawniej zwykle

papamobile – samochód z obronnym nadwoziem w postaci pudła ze szkła kuloodpornego

MN – raczej z ochronnym

paparazzo [paparacco] – zawodowy fotograf skandali; fotoreporter sensacji; fotograf-chuligan

MN – brak popularniejszej formy paparazzi; redakcje opłacają przestępców?

papilot – brak hasła

papusze – kluczki, wiązki wysuszonych liści tytoniowych

MN – brak liczby pojedynczej?

paragon – kwit z bloczka kasowego [...] a. współzawodnictwo, emulacja; porównanie z kim

MN – raczej z kimś, skoro nieopodal, w haśle parabaza mamy ustami którejś z postaci

parasanga – staroperska miara długości, mila perska

MN – nie podano owej długości (np. w metrach), także brak hasła mila perska, choć nieopodal podano długość jednostki parsek

parcjalny - cząstkowy, dotyczący jedynie części, nie obejmujący całości

MN – jednak nieobejmujący

parenteza – zdanie wtrącone, nawiasowe [...], często nie związane z nim gramatycznie

MN – raczej niezwiązane, wszak nieopodal, w haśle partum otii non omnino otiosi jest rezultat niepróżnującego próżnowania

Paris is a moveable feast – ang., Paryż to święto ruchome; w obj. „Jeśliś miał szczęście mieszkać w Paryżu za młodu, to przez resztę życia, gdziekolwiek się udasz, będzie on z tobą, bo Paryż jest świętem ruchomym”; por. E. Hemingway „The Moveable Feast”; ‘Ruchome święto’ (1964 r.) motto

MN – udajemy się dokądkolwiek (nie gdziekolwiek); brak zdecydowania - święto ruchome/ruchome święto (aż tak ruchome, że oscyluje...)

pas – oświadczenie, że się chwilowo pasuje, rezygnuje z dalszej licytacji a. gry

MN - się zbyt daleko od czasownika pasuje (w definicjach stosujemy język staranny); definicja nie powinna być wyjaśniana słowem pokrewnym (nie gryl – urządzenie do grylowania, nie boks – sportowa walka bokserów); idiomy powinny być zamieszczone pod definicją

pasażer – brak hasła

pas devant – [...] używany w domach mieszczańskich przed 1. wojną światową...

MN – raczej w mieszczańskich domach oraz I wojną światową

pasjonat – człowiek porywczy, wybuchowy, raptus, impetyk

MN – podano dawne znaczenie, natomiast pominięto stosowane obecnie – entuzjasta

passa – (zły a. dobry) okres życia a. działalności; (w l.mn.) jednostajne ruchy rąk hipnotyzera nad osobą hipnotyzowaną

MN – zbędne nawiasy; szkoda, że nie podano owej liczby mnogiej, wszak nieopodal zamieszczono paulin/paulini

pedikiur – kosmetyczna i lecznicza pielęgnacja stóp; pedikiurzyst(k)a – specjalist(k)a w tym zakresie

MN – o, w ten sposób powinny być polszczone wyrazy obcego pochodzenia; Słownik ma także manikiur oraz manikiurzyst(k)a (dotyczy kosmetyki dłoni)

peron – brak hasła

perswadować - tłumaczyć co komu, dowodzić; przekonywać kogo o czym, używać perswazji

MN – dziwolągi (brak –ś)

petent - człowiek ubiegający się o co, składający swoją prośbę, podanie w urzędzie, sądzie itp.

MN – raczej o coś (jednak infantylizm, także człowiek); krócej klient urzędu, sądu itp. (wszak nie żołnierz – człowiek walczący z kim)

petit francais - francuszczyzna uboga i zniekształcona, służąca w byłych koloniach Afryki jako obiegowy, wehikularny język międzyplemienny

MN – odwrócony szyk; czy nie należało zastosować innego powszechnie znanego polskiego słowa, zwłaszcza że w Słowniku nie wyjaśniono znaczenia owego terminu (jest jedynie wehikuł - pojazd, wóz)...

pigułka – brak hasła

pilers – brak hasła

pilot – lotnik kierujący statkiem powietrznym...

MN – brak wzmianki o urządzeniu do zdalnego sterowania urządzeniami

pineska – brak hasła

Piombi – dawne więzienie weneckie, połączone z Pałacem Dożów Mostem Westchnień

MN – zaiste, ładniej wyglądają takie nazwy, są również logiczniejsze, jednak niezgodne z obecną polską ortografią - niestety, ale powinno być pałac Dożów oraz most Westchnień

pionier – ten, kto toruje nowe drogi w jakiejś dziedzinie; członek organizacji dziecięcej w byłym ZSRR

MN – infantylny początek opisu; raczej osoba torująca albo osoba, która toruje (wiele haseł można byłoby opisywać w podobnym stylu, np. poeta – ten, kto pisze wiersze); nie piszemy była III Rzesza, PRL, Persja, Italia (chyba że chcemy być uszczypliwi w stosunku do nieistniejących państw, zwłaszcza od niedawna)

pistol – złota moneta hiszp. (wartości 2 escudo) bita w XVI w.

MN – raczej o wartości dwóch eskudów

Pitaval – zbiór kronik spraw i procesów kryminalnych (od nazwiska francuskiego prawnika)

MN – taki zbiór ma pospolitą i polską nazwę pitawal

poinsettia [ponsetia] - bot. wilczomlecz piękny a. nadobny (od nazwiska polityka amer.: Joel R. Poinsett)

MN – raczej poinsecja

profan - nie wtajemniczony, nie będący znawcą, laik; dyletant; ignorant...

MN – jednak łącznie niewtajemniczony oraz niebędący

Proteusz - człowiek o zmiennych poglądach, uczuciach, chorągiewka na dachu, kameleon

MN – tu proteusz (mnogo proteusze), choć istotnie od Proteusza (postać z mitologii)

rad -  chem. pierwiastek promieniotwórczy; w objaśnieniu - odkryty przez małżonków Piotra i Marię (Skłodowską)-Curie

MN – czyżby takie nawiasowe nazwisko nosiła genialna Polka?

recesywny - ustępujący (np. biol. gen nie przejawiający działalności; nie pojawiająca się u potomstwa cecha jednego z rodziców)

MN – już łącznie (chyba że z... premedytacją)

Reichswehr [rajchswe:r], Reichswera - nazwa nm. sił zbrojnych (1920-1935)

MN – a cóż to za słowo - ni to polskie, ni to niemieckie (przepada nieme h, ale początek wg oryginału)?

reklama – brak hasła, choć jest reklamacja

rektyfikat - produkt destylacji frakcjonującej, spirytus rektyfikowany, o mocy 95-96 procentów objętościowych

MN – 95-96 procent; gdyby deklinacja była podobna do cent, to i owszem; najzręczniej pisać 95-96%

rem - ilość promieniowania, która (w przypadku człowieka i in. ssaków) daje skutek biol. równy działaniu 1 r(entgena) promieni Roentgena a. gamma

MN – skoro pod hasłem rentgen jest objaśnienie (od nazwiska odkrywcy promieni X, fizyka nm. Wilhelma Conrada Röntgena), przeto typową niemiecką czcionkę należało zastosować także tutaj

renesans – Odrodzenie; okres w historii kultury europ. XIV-XVI w.

MN – nieskoordynowane wielkości liter

renesansowy człowiek - człowiek znający się na (a. uprawiający twórczość lub krytykę w) rozlicznych dziedzinach (a. dyscyplinach) sztuki i nauki

MN – raczej człowiek renesansu (w układzie alfabetycznym renesansu, człowiek)

resor – brak hasła

rezus - małpa wąskonosa żyjąca gromadnie w Indiach przedgangesowych, Indochinach, Birmie

MN – obecnie małpa żyje w Mianmarze

reżim - rząd (zwł. nielegalny, nie uznawany, bezprawny), rządy, władza, system władzy (zwł. w znaczeniu ujemnym); reżym - dieta; przepisany przez lekarza tryb życia; warunki robocze procesu techn., pracy maszyny

MN – dwoiście w zależności od znaczenia (pod. plastik/plastyk)?; raczej nieuznawany

riel - waluta Kambodży (= 100 sen)

MN – jednak 100 senów

ricotta [rikotta] - niezbędny we włoskiej kuchni, pop. zwł. w Rzymie, nie solony, nietrwały wiejski twarożek owczy

MN – raczej niesolony

rolka – brak hasła

Rosynant - szkapa wychudła, wysoka, koścista, łękowata

MN – wprawdzie nazwa pochodzi od imienia konia Don Kichota, ale tutaj od małej litery

serweta – brak hasła

sex appeal – seks, powab, ponęta

MN – po polsku seksapil

skaner – urządzenie peryferyjne komputera...

MN - brak wyjaśnienia pochodzenia

skwer – brak hasła

slajdy – diapozytywy w ramkach do wyświetlania za pomocą rzutnika

MN – definicje podajemy w liczbie pojedynczej (jeśli to możliwe)

sollux - lampa elektr. używana w światłolecznictwie; niem. nazwa handlowa

MN – skoro jest to nazwa handlowa, to powinno być Sollux (podobnie Philips); jeśli nazwa potoczna, to po prostu soluks (na odkurzacz dawniej mawiano elektroluks, nie Elektrolux)

spray – strumień pyłu wodnego (z rozpylacza) z rozpuszczalną substancją leczniczą, perfumą itd.

MN – już sprej; dawniej perfuma

standard - typ, model, norma, wzorzec; typowy wyrób o określonych właściwościach techn., ustalonych przez normy państwowe

MN – może także standart, skoro większość mawia o standarcie, zamiast o standardzie (co ciekawe - wielu Polaków pisuje to słowo poprawnie, mimo że wymawia błędnie)

steward - (r.ż. stewardesa) [stjuard (stjuardessa)] pracownik na statku, obsługujący pasażerów; kelner (kelnerka) w samolocie...

MN – dlaczego w piśmie s, ale w mowie ss (choć wersja Słownik-Onet Wiem 2004 podaje... stewardessa)?; jeśli te nazwy mają być przyjęte do naszego języka, to jedynie pisane oraz czytane po polsku - steward/stewardesa albo stiuard/stiuardesa (dlaczego nieistniejące angielskie słowo stewardesa mamy czytać po angielsku?!)

stilon – nazwa handlowa włókien poliamidowych produkowanych w Polsce

MN – raczej stylon

stinger – cocktail z białego likieru miętowego i brandy z lodem

MN – jednak koktajl oraz może odmienialna brenda (również imię Brenda)

striptease – numer programu (...) kabaretu, w którym aktorka stopniowo się rozbiera

MN – zapomniano o aktorze (nobliwym autorom Słownika nie przyszło do głowy, że facet może się rozebrać); po polsku striptis a. striptiz

stres, stress – czynnik fiz., chem. a. emocjonalny...

MN – po polsku jednak wyłącznie stres

superintendent – duchowny protestancki sprawujący władzę nadzorczą (...); nadzorca

MN – a na statkach handlowych?

supermarket – w USA, supersam, wielki sklep samoobsługowy

MN – nie tylko w USA; natomiast nieopodal zamieszczono nazwę w Polsce nieznaną - superette (w USA, mały supermarket)

sylaba – brak hasła

synekura - płatne stanowisko (posada, urząd) nie wymagające żadnej pracy; prebenda, beneficjum kośc. nie połączone z obowiązkami duszpasterskimi

MN – raczej niewymagające oraz niepołączone

synkopa - muz. przesunięcie akcentu na dźwięk nie akcentowany przez wydłużenie wartości rytmicznej nuty nie akcentowanej i przetrzymanie jej przez część akcentowaną

MN – jednak nieakcentowany oraz nieakcentowanej

syntetyczny - oparty na syntezie; szeroki, uogólniający, łączny, ogarniający (nie drobiazgowy); filoz., jęz. nie analityczny (por. fleksja); chem. sztuczny, sztucznie otrzymany (nie naturalny)

MN – stałe kłopoty z pisownią nie, jednak - niedrobiazgowy, nieanalityczny oraz nienaturalny

szajba – przest. techn. podkładka...

MN – brak w znaczeniu ‘kłopoty z głową’

szeik, szejk – głowa arab. rodziny, klanu, plemienia...

MN – tylko szejk

szmergiel – drobnoziarnista skała metamorficzna...

MN – brak w znaczeniu ‘kłopoty z głową’

szrapnel – pocisk artyleryjski; stosowany był do rażenia ludzi od 1784 do 1918 r. (konstruktor Shrapnell)

MN – a niedawno pisano o ofiarach szrapnela...

sztalugi, stalugi – drewniany stojak z ruchomą poprzeczką i uchwytami, służący malarzowi do umieszczania (...) malowanego obrazu

MN – już tylko sztaluga (nie sztalugi)

szturarz - partacz, przeszkodnik, w dawnej Polsce - rzemieślnik nie należący do cechu, zwalczany przez rzemiosło cechowe jako nieuczciwy konkurent

MN – niespotykana nazwa; jednak nienależący

szyici - mniejszy z dwóch głównych odłamów islamu, odrzucający Sunnę, nie uznający pierwszych trzech kalifów...

MN – osoby nie mogą być religijnym odłamem; jednak nieuznający

szyksa – nieżydowska dziewczyna a. młoda Żydówka nie wykonująca praktyk religijnych

MN – jednak niewykonująca

tableau! – (oto) osobliwa (niezbyt budująca) scena

MN – brak w znaczeniu tablo (pamiątkowe zdjęcie)

tabula rasa – czysta, nie zapisana karta

MN – zdecydowanie niezapisana

tachometr – przyrząd do pomiaru prędkości... (w samochodzie podaje od razu prędkość w km/godz.)

MN – infantylne i zbędne od razu; niepotrzebnie wspomniano o jednostce prędkości, wszak są kraje, w których obowiązują inne jednostki, a ponadto - w definicjach należy unikać konkretnych jednostek, chyba że definiujemy owe jednostki

Tafelspitz – potrawa austr., ulubione danie cesarza Franciszka Józefa I; sztuka mięs z marchwią, selerami...

MN – raczej sztukamięs

taka – bengalska waluta Bangladeszu wprowadzona w 1972 r.

MN – dlaczego bengalska?

Talia – Muza komedii

MN – raczej muza (większość słowników ma jedynie małoliterową pisownię); brak innych znaczeń

taoiseach - premier irlandzki

MN – a tyle terminów nie wyjaśniono z braku miejsca (czy w irlandzkim słowniku zamieszczono polskie hasło marszałek sejmu?)

tawerna – włoska oberża, gospoda, szynk, karczma

MN – owszem, z języka włoskiego, ale dotyczy również niewłoskich restauracji...

tayloryzm – amerykańskie metody organizacji i maksymalnej intensyfikacji pracy robotnika fabrycznego, powiększające jego wyzysk

MN – czy coś zmieniło się w teorii wyzysku?

telemark – przest. ewolucja narciarska, wykonywana w celu zmiany kierunku jazdy

MN – a obecne znaczenie w skokach narciarskich?

transza – przest. jedna z części jakiejś całości...

MN – przesadzono z przestarzałością (a bankowość?)

telerecording – rejestracja filmowa programu TV

MN – chyba telerekording; dlaczego TV (w polskim alfabecie nie ma q, v oraz x), zatem TW, skoro od słowa telewizja (nie televizja!); brak hasła... telewizja

tempietto – mała świątynia na rzucie koła, zwł. mała okrągła kaplica...

MN – mogą być kłopoty ze zrozumieniem owego rzutu

tenis – gra rozgrywana rakietami i lekką elastyczną piłeczką...; por. bekhend; forhend; debel; mikst; play; single; smecz; drajw; volley

MN – niefortunne gra rozgrywana (pod. - zadomowiony domownik, zaczepiony zaczep); miszmasz terminów angielskich i spolszczonych, np. drajw - mocne ścięcie piłki rakietą, kijem a. palantem, w tenisie, golfie a. cricket'cie ( cóż to za koszmarek na końcu zdania?); średniki zamiast przecinków?

tensor, tenzor – mat. pojęcie związane z przejściem od jednego z układów współrzędnych do drugiego...

MN – tylko tensor, choć może łatwiej byłoby czytać tenzor

teorikon – zasiłek (2 obole) pobierany w Atenach ze skarbu państwa przez ubogich obywateli na opłacenie wstępu do teatru, zgodnie z ateńską polityką kult.

MN – coś nieprawdopodobnego...

terminator – linia oddzielająca oświetloną przez Słońce część tarczy Księżyca a. planety od nie oświetlonej

MN – zdecydowanie od nieoświetlonej

terra ignota, terra incognita – łac. nie znany ląd, nie zbadany obszar, teren; nieznana dziedzina

MN – także nieznany ląd oraz niezbadany obszar

thai – taj, mieszkaniec Tajlandii

MN – raczej Taj – mieszkaniec Tajlandii, zaś thai w wyjaśnieniu; świetny przykład na utratę niemego h oraz na przejście i w j

that is one small step for a man; one giant step for mankind... - to ledwie jeden kroczek; w objaśnieniu – kosmonauta amer. Neil A. Armstrong, pierwszy człowiek na Księżycu, 21 VII 1969 r., w chwili zejścia na ląd „Morza Spokoju”

MN – niefortunnie kroczek (choć istotnie – mały krok w języku angielskim); raczej astronauta; nazwa oficjalna, zatem zbędne cudzysłowy (wszak miasto Piła, nie „Piła”); jednak wg oryginalnych źródeł - That's one small step for a man, one giant leap for mankind

thebe – jednostka monetarna Botswany, 1/100 część puli

MN – czy w botswańskim Słowniku wyrazów obcych znajdziemy polski grosz jako 1/100 złotego?

termenvox, theremin, aetherophon – instrument elektrofoniczny wynaleziony ok. 1920 r. w Rosji przez Leona Teremina...

MN – nawet jeśli wyemigrował za ocean i zmienił nazwisko na Theremin, to instrument w naszym języku powinien nazywać się teremin

thriller – powieść, sztuka teatr. a. film; dreszczowiec

MN – albo dreszczowiec albo (jednak bez większego przekonania)... tryler

tirez le rideau... – fr. zapuśćcie kurtynę, komedia skończona...

MN – raczej opuśćcie; zapuścić można brodę, motor i pole

tipi – stożkowaty namiot Indian amer., używany dawn. zwł. przez Indian prerii

MN – czy są nieamerykańscy Indianie?; zbędne powtórzenie o Indianach

tiret (wymowa francuska) – łącznik (znak graficzny), krótka kreska pozioma (w odróżnieniu od myślnika, pauzy, kreski długiej)

MN – słowniki podają, że słowo to jest nieodmienne; w naszym języku do przyjęcia jako odmienny rzeczownik rodzaju męskiego (wg biret)

Titonos – człowiek znękany, sterany b. sędziwym, podeszłym wiekiem

MN – jeśli ogólnie to titonos (mnogo titonosi, pod. Gawrosz jako postać literacka, ale ogólnie gawrosz/gawrosze); raczej znękany i sędziwy (sterany podeszłym wiekiem?)

tomahawk (wymowa angielska) – siekierka używana przez Indian

MN – może jednak zwyczajnie i po polsku tomahawek?

tom-tom – instrument muz., rodzaj werbla bez strun; tom-tomy o jednej membranie noszą nazwę kocio-łków

MN – błędne przeniesienie do niższego wiersza

Tony – nagroda przyznawana dorocznie za wybitne osiągnięcia w teatrze amer.; (w objaśnieniu) – od zdrobniałego imienia znakomitej aktorki Antoinette Perry

MN – nieopodal, przy haśle Todd-AO wspomniano o aktorce Elizabeth Taylor, jednak bez wzmianki o jej znakomitości (zapewne są aktorzy mniej znani, o których mówimy znakomici oraz są aktorzy aż tak znakomici, że o tej oczywistej cesze... nie wspominamy)

topless – damski kostium plażowy

MN – raczej toples, bodaj wszystkie spolszczone angielskie słowa utraciły jedno s, jeśli posiadają w oryginale ss (hostesa oraz stewardesa)

torpeda – samobieżny pocisk podwodny (...); pop. pociąg ekspresowy (zwł. jedno- a. dwuwagonowy) o napędzie ropnym lub elektr.

MN – dziwny napęd; zgrabniej pominąć rodzaj napędu (a z turbiną gazową?), który nic nie wnosi do definicji, a może ją udziwnić

torus – powierzchnia (w kształcie koła ratunkowego, opony samochodowej itp.) powstała przez obrót dokoła prostej leżącej w jego płaszczyźnie i nie przecinającej go

MN – przez obrót okręgu (przeoczono) wokół prostej oraz nieprzecinającej

Toussaint – (...) upamiętnienie świętych nie wymienionych w kalendarzu liturgicznym

MN – raczej niewymienionych (skoro jest via media – droga środkowa, nieskrajna, niekrańcowa)

tracheotomia – przecięcie tchawicy i wprowadzenie w otwór dotchawiczny rurki metalowej, przez którą duszący się chory może swobodnie oddychać

MN – zbędne uściślenie materiału rurki

tramwaj – brak hasła

transgresja – wdzieranie się morza na nie zajęte przez nie dotąd połacie lądu

MN – jednak niezajęte

transkrypcja – przerobienie utworu muz. na inny instrument, głos a. zespół niż pierwotnie był przeznaczony

MN – nazbyt potocznie (infantylizm), raczej opracowanie

transmisja – przekazywanie na odległość sił, sygnałów, programów RTV itd.

MN – skoro radiowych i telewizyjnych (nie televizyjnych!), to jednak rtw (małymi literami)

transza – przest. jedna z części jakiejś całości, zwł. partia towaru a. części emisji papierów wartościowych lub pożyczki państwowej

MN – uwaga przest. jest... przestarzała

trawler [tro:ler] - trauler, statek rybacki do połowu ryb włokiem, trałem

MN – po polsku albo trawler albo trauler (ale oba słowa czytane wg naszych zasad językowych!)

trefny – rytualnie nieczysty a. niezdatny do użytku (konsumpcji) wg żyd. przepisów relig.

MN – brak znaczenia w przenośni, choć nieopodal jest troglodyta również w przenośni

triathlon – sport. trójbój

MN – zdecydowanie triatlon; pod. biatlon, maraton (w naszym języku nieme h przepada zarówno w mowie, jak i w piśmie)

trojka – tradycyjny rosyjski zaprzęg z trzech koni w jednym rzędzie, ciągnących jeden wehikuł (powóz, sanie itp.)

MN – raczej dawny (można pomyśleć, że do tej pory Rosjanie podróżują trojkami) oraz pojazd (czy furmanka jest tradycyjnym polskim wehikułem?)

trybada – lesbijka

MN – o, tu należy dodać przest. (także nieopodal jest przest. tuberkuloza)

trymer - robotnik portowy zajmujący się trymowaniem

MN – a element obwodów elektronicznych (trymerzy/trymery)...

T-shirt (wymowa ang.) – ‘koszula w kształcie litery T’, pierw. podkoszulek, później koszula z bawełnianego dżerseju bez kołnierzyka, z krótkimi rękawami

MN – ale dlaczego pod hasłem dżersej jest odesłanie do... jersey

tułup – długie, szerokie futro (zazw. baranica), zwykle nie pokryte materiałem

MN – raczej niepokryte

tunel – brak hasła

tuner [tjuner] – strojnik (zawarta w osobnej skrzynce) część detekcyjna odbiornika radiowego, z kondensatorem, skalą i obwodami wielkiej i pośredniej częstotliwości

MN – jednak już wymawiamy po polsku (pod. [komputer], nie [kompjuter]); błędnie zastosowane nawiasy (jeśli opuścimy wyrażenie w nawiasach, to zdanie powinno zachować logiczną treść)

tyran – despota, autokrata, satrapa, dyktator, władca absolutny, nie liczący się z prawem ani konstytucją...

MN – zapewne tyranowi jest to obojętne, ale teraz nieliczący

UFO [ju:efou] – nie zidentyfikowany obiekt latający

MN – czytany jednak po polsku (pod. NATO, USA); oczywiście niezidentyfikowany

Ulisses - człowiek chytry i przebiegły, pełen forteli

MN – oczywiście przebiegły jak Ulisses, ale jeśli jakikolwiek człowiek o wymienionych cechach, to ulisses (a nawet ulises, mnogo ulisesi; pod. zdradliwy jak Judasz, ale ty judaszu, co z was za judasze, chyba że mają na imię... Judasz, to wówczas - hej, panowie Judaszowie)

ulster - tkanina z grubej wełny zgrzebnej z domieszkami, spilśniana i drapana, zwykle o innym zabarwieniu z lewej i innym z prawej strony; długi płaszcz irl. zrobiony z grubego włochatego sukna a. innego ciężkiego materiału, np. z ulsteru (od nazwy historycznej prowincji płn. Irlandii)

MN - ponieważ nie podano sposobu wymowy, przeto należy sądzić, że czytamy owo słowo po polsku, co jest przy okazji argumentem, aby nazwę stolicy Irlandii (Dublin) czytać również po polsku!

ulwa – bot. błonica, rodzaj obejmujący ok. 30 gatunków glonów, z których najpospolitszy, zw. sałatą morską, jest jadalny w Szkocji i w Japonii

MN – raczej jadany (czy w innych krajach jest niejadalny?)

Uncle Tomahawk w USA – pogard. nazwa amer. Indianina, który wrósł w sprawy, interesy, towarzystwo białych

MN – czyżby byli także inni, np. afrykańscy Indianie?

unia – zjednoczenie, związek; połączenie się państw, Kościołów (zwł. protestanckich); unici – członkowie Kościołów wsch., które zawarły z Kośc. kat. unię

MN – w liczbie mnogiej kościoły (wszak połączenie Morza Czarnego i Morza Białego to jednak – połączenie mórz, nie Mórz); brak nowego polskiego słowa unit czytanego zgodnie z polskimi zasadami (pod. unita/unici)

uniseks – zaprojektowany (a. nadający się) dla obu płci; nie wyróżniający się a. nie dyskryminujący mężczyzn ani kobiet

MN - raczej niewyróżniający się oraz niedyskryminujący

usus – zwyczaj

MN – teraz uzus

vademecum – książka-poradnik, przewodnik, informator w określonej dziedzinie; kompendium

MN – już wademekum (skoro vivarium przekierowano na wiwarium...)

vaquero (wymowa hiszp.) – pastuch bydła; cowboy

MN – jednak pasterz oraz kowboj

vendetta – wróżda, krwawa zemsta rodowa, odwet rodu za krzywdę

MN – już wendeta

veto – nie pozwalam; sprzeciw (...); por. liberum veto

MN – jednak weto (choć oczywiście liberum veto), skoro jest wadium

Volksdeutsche [wym. folksdojcz] - folksdojcz, w okresie okupacji hitlerowskiej (1939-45) osoba wpisana na Volksliste, tj. na listę osób pochodzenia (naprawdę a. rzekomo) niemieckiego, mających znaczne przywileje (w porównaniu z ludnością polską)

MN – jednak Volksdeutsch oraz - Volkslistę, volkslistę, a nawet folkslistę

vouvray (wymowa fr.) – nie musujące albo musujące wino z doliny Loary

MN – wyłącznie niemusujące

voyeur – podglądacz; voyeurism – zboczenie voyeura, podglądanie

MN – raczej wojerysta oraz wojeryzm, zatem zboczenie wojerysty, skoro zamieszczono już dawno spolszczony termin wedeta (popularna aktorka; fr. vedetta)

wakans, wakat – druk. wakat, nie zadrukowana stronica w książce; wakować – być nie obsadzonym, wolnym (o posadzie, stanowisku, miejscu pracy)

MN - jednak niezadrukowana oraz być nieobsadzonym

wanilia – brak hasła, choć jest wanilina...

wasal – lennik (...); państwo (niekiedy: osoba) wasalne, zależne od innego, potężniejszego

MN – zbędny dwukropek

wat (W) – jednostka mocy prądu elektr.; moc urządzenia, które w każdej sekundzie wykonuje pracę 1 dżula

MN – zdecydowanie zbędne prądu elektrycznego; przy okazji - w czytane po polsku, nie po angielsku; (pod. makswel – [maksfel], nie [maksuel])

weekend [ui:kend] – okres między zakończeniem jednego tygodnia pracy a rozpoczęciem następnego (np. od sobotniego popołudnia do poniedziałku rano), poświęcony wypoczynkowi, zwł. za miastem

MN – nieaktualne (obecnie od piątkowego popołudnia); za miastem dotyczy miastowych (wyjeżdżają za miasto) oraz wioskowych (pozostają... za miastem)

wek, słoik Wecka - szklany, hermetycznie zamknięty, do przechowywania przetworów z jarzyn, owoców itp.

MN – niech ów przykład będzie wskazówką dla sposobu tworzenia nazwy rzeczownika od nazwiska wynalazcy (zatem dizel to silnik Diesla); nieopodal wernier (od nazwiska Vernier; inaczej noniusz od nazwiska Nonius) oraz winczester (od nazwiska Winchester)

welbot, welbat, walbat – żelg. szybka. zwrotna łódź okrętowa; w objaśnieniu – whaleboat (ang.)

MN – nie podano wymowy, czyżby czytano polskie w (czyli można!)?

welingtonia – drzewo mamutowe; wellingtony – skórzane buty z cholewami

MN – nie podano wymowy (a słowa pochodzą od angielskiego księcia Wellington), zatem zapewne czytane po polsku; może stolica Nowej Zelandii to Welington (ang. Wellington; w czytane analogicznie jak stolica USA – Waszyngton, ang. Washington)

Wersal – dobre maniery, wytworność, elegancja zachowania się

MN – wprawdzie wspaniała rezydencja pod Paryżem, ale w podanym znaczeniu powinna być napisana małoliterowo - wersal

white label – (ang. ‘biała etykieta’), nalepka oznaczająca płytę gramofonową jeszcze nie przeznaczoną do sprzedaży

MN – gdyby była już, to nieprzeznaczona, ale skoro jeszcze to czyżby istotnie... nie przeznaczona?

wideofon, wideotelefon – audiowizjer, telefon połączony z monitorem, aby osoby prowadzące rozmowę telefoniczną mogły się nawzajem widzieć (urządzenie to, mimo że inwestowano w nie miliony dolarów, nie miało powodzenia)

MN – zbędne (jako oczywiste) telefoniczną; infantylizm w nawiasie (do pominięcia) jako wątek pozadefinicyjny (tzw. lamenty pozamerytoryczne)

wideokaseta – kasetka wideotaśmy używana w TV kasetowej

wideopłyta – płyta zapisująca dźwięki i obraz do użycia w odbiornikach TV

MN – raczej kaseta; należało ujednolicić liczbę (mnoga albo pojedyncza) obu bodźców; jednak TW albo tw, skoro od słowa telewizja

wikijap - jęz. Indian Algonkinów, prowizoryczny, stożkowaty, eliptyczny szałas koczowniczych Indian...

MN – błąd w procedurze: uwaga o języku pochodzenia powinna być napisana odmiennym krojem czcionki, w nawiasie albo pod hasłem (w objaśnieniu)

willa – brak hasła

Wimbledon Championships – słynne doroczne międzynar. turnieje tenisowe (...), od 1965 r. części Większego Londynu

MN – jednak Wielkiego Londynu (choć istotnie po angielsku Greater London)

winidur – pot. nie zmiękczony polichlorek winylu (do wyrobu rurociągów, zaworów itd.)

MN – poprawniej niezmiękczony, a prościej twardy

wirusy – biol. najmniejsze drobnoustroje, przesączalne przez filtry (nie przepuszczające bakterii), wywołujące choroby

MN – jeśli istnieją, to w słowniku powinny być rzeczowniki w liczbie pojedynczej (zwłaszcza że zamieszczono wirus komputerowy); jednak nieprzepuszczające; może przesączalne przez filtry, które nie przepuszczają bakterii

won (jęz. koreański) – waluta Korei Płn. (= 100 dzon)

MN – w obu Koreach złotówką jest won, ale na południu dzieli się on na 100 dzonów (nie dzon), zaś na północy – na 100 junów

won ton – chiń., pierożki nadziewane mieloną pikantną wieprzowiną a. kurą

MN – skoro kurą, to może także świnią?

Woschod (ros., „Wschód”) - nazwa pierwszego na świecie wieloosobowego pojazdu kosmicznego, w którym, 12 X 1964 r., wystartowali do lotu wokół Ziemi kosmonauci radzieccy

Wostok (ros., „Wschód”) - nazwa pierwszego na świecie załogowego statku kosmicznego, w którym, 12 V 1961, okrążył Ziemię kosmonauta radziecki Jurij A. Gagarin (1934-68)

MN – gwoli ścisłości – pierwszy „Wschód” to ‘słoneczne wzejście’, drugi – ‘strona świata’; przesada z przecinkami

wrak – rozbity, zniszczony, nie nadający się do naprawy statek (również wehikuł, mechanizm); ruina człowieka

MN – raczej nienadający; przed ludzkim wątkiem należy dodać pot.(ocznie)

wun – gubernator w Birmie

MN – o tyle istotne, że nie istnieje państwo o tej nazwie; Wiem 2004/Onet proponuje nazwy nieprzystające do naszego języka - Myanmar, Mianma, Związek Myanmar (brak koordynacji językowej pomiędzy polonistami a kartografami); może Mianmar?; ciekawe czy w mianmarskim słowniku jest polski termin wojewoda?

Yale [jejl] - rodzaj małego cylindrycznego zamka do drzwi, opatentowanego w 1851 r., jednego z najbardziej rozpowszechnionych typów zamków (zwł na drzwiczkach samochodów) na świecie (od nazwiska wynalazcy, ślusarza amer. Linusa Yale)

MN – raczej jal, wszak dżul (choć Joule), także żakard (urządzenie oraz tkanina, choć wynalazca Jacquard); raczej w drzwiczkach

zair – waluta Konga (Zair) (= 100 makuta)

MN – jeśli (ta) makuta, to 100 makut, jeśli (ten) makut, to 100 makutów (język fleksyjny ma swe wymagania, wszak zamieszczono dolar = 100 centów; jeśli jednak są kłopoty z deklinacją, to konsekwentnie wszystkie nazwy walut powinny być podane w mianowniku)

zeppelin [ceppelin] – pop. nazwa sterowców nm. o sztywnym szkielecie, poruszanych przez śmigła o napędzie silnikowym

MN – skoro gaus, makswel, wat, żakard (nie – gauss, maxwell, watt, jacquard), to jednak cepelin; inny symbol lotnictwa – konkord (nie concorde)

zoom [zu:m] - urządzenie w kamerze film. a. TV...

MN – może zum, skoro skuter oraz bazuka (ang. skooter oraz bazooka)

żelatyna – brak hasła

żele – talerze, czynele, instrument perkusyjny

MN – brak znaczenia kulinarnego i kosmetycznego

żyrafa – brak hasła

żyletka - brak hasła

PS

fitness – brak hasła

konwój - brak hasła

lobby – wpływ na ciała ustawodawcze [...] przez urabianie członków parlamentu

MN – urabianie nazbyt potoczne, zwł. w aspekcie wymienionych fragmentów ciała (ustawodawczego), raczej nakłanianie.

Wobec powyższego

proponuję

zwrócić uwagę autorom i wydawcom

legendarnych dzieł,

by w swą pracę wkładali tyleż staranności co i serca.

W przypadku przekonującej argumentacji, wytknięcia błędów (opublikowane w poniższej witrynie) będą wycofane z niniejszego tekstu.

Na witrynie Omnia zamieszczono Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego bez zmian w stosunku do krytykowanego wydania papierowego, mimo że mijają cztery lata od publikacji tego dzieła.

Także z omawianego Słownika: obsequium amicos, veritas odium parit - schlebianie [inne źródła – ustępliwość] przysparza przyjaciół, prawda – wrogów. Dlatego też, najczęściej nie otrzymuję odpowiedzi od adresatów (zawodowo związanych z językiem polskim) moich spostrzeżeń. I jest to całkowicie zrozumiała reakcja, znana od wieków, a nawet podparta łaciną...

Z poważaniem                                                                     Mirosław Naleziński